Ὁ θρῦλος λέει ὅτι στὴν Παφλαγονία, πατρίδα τοῦ αὐτοκράτορος Ἰσαακίου Κομνηνοῦ (11ος αἰ.), ζοῦσε ἕνα ἀκατανίκητο πλάσμα, ἕνας ἀετὸς μὲ δύο κεφάλια. Αὐτὴ ἡ ἰδιότητα, τὸ «ἀκατανίκητο» ἔθελξε, ὥστε νὰ γίνῃ σύμβολο ἀρχικὰ τοῦ ἐν λόγῳ αὐτοκράτορος, ἔπειτα οἰκόσημο τῶν Λασκάρεων, τῶν Παλαιολόγων καὶ λοιπῶν ἐπιφανῶν βυζαντινῶν οἰκογενειῶν.

Σ’αὐτὸν προστέθηκε τὸ στέμμα μὲ Σταυρό, στὸ ἕνα πόδι ρομφαία καὶ στὸ ἄλλο στρογγυλὴ σφαίρα (ὁ κόσμος), μὲ Σταυρὸ στὴν κορυφή της, συμβολίζοντας τὴν “ἐλέῳ Θεοῦ”, (Σταυρὸς) ἐξουσία (στέμμα) στὸν κόσμο, λόγῳ τῆς μεγάλης ἐκτάσεως καὶ ἰσχύος τῆς Αὐτοκρατορίας.

Ἀπὸ ἱστορικὲς πηγὲς συμπεραίνεται πὼς δὲν ἦταν ἐπίσημο ἔμβλημα τῆς Αὐτοκρατορίας, ἀλλὰ ἰδιαίτερα διαδεδομένο σύμβολο καὶ διακοσμητικὸ στοιχεῖο, τὸ ὁποῖο μὲ τὸν καιρό, συνειρμικά, συνδέθηκε μὲ τὸ Βυζάντιο. Αὐτὸ τὸ σύμβολο μὲ μικρὲς παραλλαγές, κρατοῦν χῶρες οἱ ὁποῖες προέκυψαν μετὰ τὴν κατάλυση τῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας ἢ αὐτοπροσδιορίστηκαν ὡς γνήσιοι ἐπίγονοι τῆς Ῥωμαϊκῆς. Διαδόσεις ὑπάρχουν διάφορες γιὰ τὸν δικέφαλο κατὰ περιοχές.

ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ

ΖΩΑ

Ἀμνός = Ἰησοῦς Χριστός (ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ)
Ἀετός = Ὕψος τῆς θεολογικῆς γνώσεως
Περιστέρι = Εἰρήνη, Ἁγνότητα
Ταώς (παγώνι) = Ἀθανασία ψυχῆς
Ἐλάφι = Οἱ πιστοί, ἢ πόθος γιὰ σωτηρία ψυχῆς
Ἰχθύς = Ἰησοῦς Χριστός ( ἸησοῦςΧριστὸς Θεοῦ Ὑιὸς Σωτήρ)
Λέων = Δύναμις
Φίδι = Δύναμις τοῦ πονηροῦ

ΦΥΤΑ

Ἐλιά = Εἰρήνη
Φοῖνιξ = Ἀθανασία
Δάφνη = Δόξα
Στέφανοι = Νίκη, Βραβεῖο, Εἰρήνη
Ἄμπελος = Ἰησοῦς (Ἐγὼ εἰμὶ ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή…)

ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Τοῦ Ὠκεανοῦ = Ἀνδρικὴ γενειοφόρος κεφαλή
Τῶν Ποταμῶν = Ἀνδρικὴ μορφὴ ξαπλωμένη
Τῶν τεσσάρων ἐποχῶν = Κεφαλὲς γυναικῶν ἤ Φυτά – ἄνθη
Τῆς Ἡμέρας καὶ τῆς Νυκτός = Γυναῖκες μὲ ἀρχαιοπρεπεῖς ἐνδυμασίες

ΤΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΩΝ

Ματθαῖος = Ἄγγελος
Μάρκος = Λέων
Λουκᾶς = Μόσχος
Ἰωάννης = Ἀετός
(Ἰεζεκιὴλ α΄, 10)

ΔΙΑΦΟΡΑ

Ἄγκυρα = Ἐλπίδα
Πλοῖο = Ἡ Ἐκκλησία, σωτηρία, ταξείδι
Λύχνο = Φῶς
Θυμιατήριο = Πρσευχή, πνευματικὴ προσφορά
Πηγὴ ὕδατος = Τὸ ὕδωρ τὸ ζῶν, ἡ ἀλήθεια