Μερικὲς σκέψεις γιὰ τὴν σημασία τοῦ χαρακτηρισμοῦ “βυζαντινὴ” γιὰ μιὰ εἰκόνα· αὐτὴν ποὺ πραγματικὰ ἔχει, καὶ τὶς προεκτάσεις ποὺ τῆς ἔδωσαν…

Ὁρισμοί

Βυζαντινὸς ἢ βυζαντι(α)κὸς εἶναι ἐκεῖνος ποὺ σχετίζεται μὲ τὸ Βυζάντιο. Βυζάντιο εἶναι μία ἀρχαία ἀποικία (7ος π.Χ. αἰ.) τῶν Μεγαρέων στὴν περιοχὴ τοῦ Βοσπόρου. Στὴν προνομιακὴ γεωγραφικὰ καὶ ἐμπορικὰ θέση τῆς ἀποικίας αὐτῆς ἔκτισε ὁ μέγας Κωνσταντῖνος τὸ 330 μία πόλη, τὴν ὁποία μετέτρεψε σὲ πρωτεύουσα τῆς ἀχανοῦς ῥωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας. Οἱ κάτοικοί της προσδιορίζονταν ὡς Ῥωμαῖοι, ὄχι ἀπὸ τὴν ἐθνική τους καταγωγὴ μὰ ἀπὸ τὴν παλαιὰ πρωτεύουσα τῆς μικρῆς ἀρχικὰ δημοκρατίας (ποὺ σιγὰ-σιγὰ μεγάλωσε κ’ ἔγινε μιὰ αὐτοκρατορία μὲ ἐδάφη σὲ τρεῖς ἠπείρους), τὴν Ῥώμη.

Παραλείπω γιὰ τὴν ὥρα πολλὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα τοῦ πῶς καὶ γιατί, πάντως οἱ ὀνομασίες Βυζάντιο – βυζαντινὸς δόθηκαν στὴν αὐτοκρατορία ἐκείνη, ποὺ εἶχε πρωτεύουσα τὴν Κωνσταντινούπολη, ἀπὸ δυτικοευρωπαίους μελετητὲς πολὺ μεταγενέστερούς της. Αὐτὴν τὴν ὀνομασία χρησιμοποιοῦμε κ’ ἐμεῖς σήμερα. Ἔτσι, γιὰ νὰ συνδεθοῦμε μὲ τὴν ἀρχὴ τοῦ κειμένου, βυζαντινὴ λέγεται μία εἰκόνα ποὺ φιλοτεχνήθηκε α) ἀνάμεσα στὸν 4ο καὶ στὸν 15ο αἰ., β) σὲ γεωγραφικὴ περιοχὴ ἐντὸς τῆς πολιτιστικῆς ἐπιρροῆς τῆς βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας (ἡ ἐπιρροὴ ἐκείνη ἐκτεινόταν πολὺ ἔξω ἀπὸ τὰ γεωγραφικὰ σύνορά της). Ὅταν ἔπεσε ἡ Κωνσταντινούπολη ἔληξε ἡ ζῳὴ τῆς αὐτοκρατορίας. Γι’ αὐτὸ οἱ μεταγενέστερες εἰκόνες, ἀπὸ τὸ 1453 ὥς τὸ 1821, ποὺ φιλοτεχνήθηκαν μὲ κἄποια ἀπὸ τὶς τεχνικὲς ποὺ ἤκμασαν ἐπὶ Βυζαντίου (ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον μὲ τὴν κρητικὴ καὶ παραλλαγές της) καλοῦνται “μεταβυζαντινές”.

συνεχίζεται…