Οἱ μουσικὲς ἀρετὲς τοῦ Ἰωάννη Κουκουζέλη

Φωνητικὰ προσόντα

Ἡ ἄφθαστη ὀμορφιὰ τῆς φωνῆς του Ἰωάννη τοῦ Κουκουζέλη εἶναι δεδομένη, κατὰ τὴν παράδοση. Ἡ ποιότητα τῆς κάθε φωνῆς εἶναι δῶρο ἀποκλειστικὰ τοῦ Δημιουργοῦ, κανεῖς δὲν μπορεῖ νὰ τὴν ἀλλάξῃ. Ἂν κάποιος ἄνθρωπος ἔχει ὡραία φωνή, “αὐτομάτως” ἔχει πλεονέκτημα ἔναντι ἄλλων, ἂν ἀσχοληθῇ μὲ ὁποιοδήποτε εἶδος τραγουδιοῦ. Τί γίνεται ὄμως μὲ τὴν καλλιέργεια ἢ τὴν καταστροφὴ τῆς φωνῆς; Μὲ τὴ σωστὴ χρήση καὶ συντήρησή της, μὲ τὴ γνώση τῶν μηχανισμῶν φώνησης καὶ κυρίως μὲ τὴν ἁπλότητα καὶ φυσικότητα στὸν τρόπο ζῳῆς (ἀνυπολόγιστες οἱ ζημίες καὶ στὸ ᾷδειν, ἀπὸ τὸν σημερινὸ ἀφύσικο τρόπο), ἡ καλὴ ποιότητα παρατείνεται, ἀποδίδει ἀκόμα καλύτερα. Ἀντίστροφα, ἡ καταπόνηση καὶ κατάχρηση τῶν φυσικῶν δώρων, σὲ συνδυασμὸ μὲ ἄγνοια ἢ ἡμιμάθεια, ὁδηγοῦν ἐξακριβωμένα σὲ φθορὰ ἀκόμα καὶ σπουδαῖες φωνές. Τὸ πρῶτο ποὺ πρέπει ν’ ἀναρωτηθοῦμε λοιπὸν εἶναι: οἱ ψάλτες γνωρίζομε, προσέχομε, καλλιεργοῦμε τὶς φωνές μας; Ἐννοεῖται ὄχι ἀπὸ ναρκισσισμό, ἀλλὰ ἀπὸ εὐγνωμοσύνη γιὰ τὸ “δοθὲν ἡμῖν τάλαντον”.

Βάθος καὶ ποιότητα γνώσεων

Ἡ βαθειὰ γνώση του γιὰ τὸ εἶδος μουσικῆς ποὺ ὑπηρέτησε καὶ ἡ ἐπιστημονικὴ προσφορά του, τὸν κατατάσσει στὴν κορυφή, δεύτερο μόνο μετὰ τὸν συνώνυμό του Δαμασκηνό. Πόσοι ἔχομε γνώση τῆς θεωρίας τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς, σήμερα; Βέβαια, πολὺ δύσκολα ἐπιτυγχάνεται αὐτό, λόγῳ τοῦ ὄγκου τοῦ θέματος, παρὰ τὸ ὅτι ἡ πρόσβαση στὴ γνώση εἶναι στὴν ἐποχή μας ἀρκετὰ εὔκολη. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, λείπει τὸ σπουδαιότερο, ἡ καλὴ περιέργεια, ἡ διάθεση γιὰ ἔρευνα, μελέτη, μάθηση. Ἄρα, τὸ δεύτερο ποὺ καλὸ εἶναι νὰ σκεφθοῦμε: ἔχομε φιλομάθεια γιὰ ὅσα ἀγνοοῦμε; ἀναζητοῦμε τὶς αὐθεντικὲς πηγὲς γνώσης ; ἐπεξεργαζόμαστε, συγκρίνομε, “σκαλίζομε” ὅ,τι μαθαίνομε; Μὲ χαρὰ γιὰ τὴν ἀνακάλυψη τῆς γνώσης , οὔτε μὲ ἐγωισμό, οὔτε γιὰ νὰ κατακρίνωμε κάποιον θεωρητικό, στὸν ὁποῖο ἐντοπίσαμε μιὰ ἀβλεψία.

Ψυχικὴ ὀμορφιά

Τὸ ἐπιστέγασμα τῆς ὑπεροχῆς του, προφανῶς τοῦ τὸ ἔδωσε ἡ καθαρὴ καρδιά του. Ἡ τεχνική, ἡ γνώση, ἡ ἐμπειρία, ὅλα αὐτὰ βοηθοῦν νὰ ἐκφραστῇ ὁ καλλιτέχνης μὲ μεγαλύτερη ἄνεση, μὲ ἀκρίβεια, μὲ σαφήνεια. Ἀλλὰ ποτὲ μὴν ξεχνᾶμε ὅτι σὲ καθετὶ ποὺ κάνομε, τέχνη, ἐπιστήμη, διασκέδαση, ἐργασία, προσευχή κ.τ.λ., ἐξωτερικεύομε τὸν ἑαυτό μας. Στὰ μάτια τῶν ἔμπειρων διδασκάλων φαίνονται ἀμέσως ἡ σωματικὴ καὶ ψυχολογικὴ κατάσταση τοῦ μαθητῆ τους, ὅταν ἐξασκεῖται ἢ δημιουργεῖ. Πολὺ περισσότερο, ἡ ψυχικὴ ὡριμότητα καὶ καθαρότητα ἢ μή, ἀφήνουν ἀνεξάλειπτα ἴχνη σὲ μία δημιουργία. Ἡ ἐσωτερικὴ καλλιέργεια δὲν εἶναι κούφια λόγια, τὰ ὀφέλη της εἶναι ἀπροσμέτρητα, ἀκόμα καὶ στὴν πεζὴ καθημερινοτητα. Τρίτον, ποὺ ἀξίζει ν’ ἀναρωτηθοῦμε: (… ἀσχολίαστο…!).

Ἄσκηση τῶν προσόντων, συστηματικὴ μελέτη, γνώση σὲ βάθος, ψυχικὴ καλλιέργεια, τὰ κλειδιά γιὰ τὴν πραγματική ἐπιτυχία (καὶ) στὴν ψαλτικὴ τέχνη, μακριὰ ἀπὸ κάθε οἰηση καὶ ὑπεροψία. Φωνὴ μὲ στέρεα τεχνική, καλλιτεχνικὴ ἀρτιότητα, ποὺ χαϊδεύει τὴν καρδιὰ τοῦ κάθε ἀποδέκτη, ἀφοῦ ἀπὸ μιὰ καθαρὴ καρδιὰ ξεκινᾷ. Ἄραγε, (ποῦ) τὰ βρίσκομε ὅλα τοῦτα, σήμερα;